Waterbewust bouwen
Zoneringsplan: veelgestelde vragen van architecten over de lozing van afvalwater
ir-arch. Julie Alboort • 13 december 2016
Een project kan volgens het zoneringsplan gelegen zijn in één de van volgende vier zones:
- Centraal gebied: er is al geruime tijd riolering aanwezig en die is aangesloten op een waterzuivering.
- Collectief geoptimaliseerd buitengebied: er is recent riolering aangelegd en die is aangesloten op een waterzuivering.
- Collectief te optimaliseren buitengebied: er is riolering gepland of er is riolering aanwezig maar die is nog niet aangesloten op een waterzuivering.
- Individueel te optimaliseren buitengebied: er is geen riolering voorzien. Het afvalwater moet individueel gezuiverd worden met een IBA.
Niet ingekleurd?
Wat als mijn project niet in een ingekleurde zone van het zoneringsplan ligt? Met welke voorwaarden moet ik dan rekening houden?
Het is mogelijk dat een project niet ingekleurd is op het zoneringsplan, bijvoorbeeld wanneer het gelegen is in een nieuwe verkaveling. Voor gebouwen die nog niet werden opgenomen in het zoneringsplan gelden dezelfde voorwaarden als voor de gebouwen die gelegen zijn in het individueel te optimaliseren buitengebied, tenzij een rechtstreekse aansluiting op de bestaande riolering en zuivering mogelijk is. In dit laatste geval gelden de lozingsvoorwaarden die zijn vastgesteld voor het collectief geoptimaliseerde buitengebied en het centraal gebied.
Riolering altijd verplicht?
Zijn wij altijd verplicht om het huishoudelijk afvalwater van een project aan te sluiten op de openbare riolering als er een aanwezig is?
Als er een openbare riolering aanwezig is, dan ben je verplicht om het huishoudelijke afvalwater er op aan te sluiten. De lozing van huishoudelijk afvalwater in een oppervlaktewater of in een kunstmatige afvoerweg (greppel, gracht, duiker...) voor hemelwater is verboden wanneer de openbare weg van openbare riolering is voorzien. Ook de indirecte lozing in grondwater van huishoudelijk afvalwater is verboden als de openbare weg van openbare riolering is voorzien.
Enkel als je voor de rioolaansluiting over het terrein van derden moet en hiervoor geen toelating krijgt, of als het project of de lozing op meer dan 250 meter afstand van de riolering gelegen is, is een uitzondering op de aansluitplicht mogelijk. De noodzaak tot het oppompen van het huishoudelijk afvalwater is dus geen reden tot een uitzondering. Bij afwijking moet je onmiddellijk voldoen aan de voorwaarden van individueel te optimaliseren buitengebied (en dus een individuele zuivering plaatsen).
Overloop IBA?
Zijn wij altijd verplicht om de overloop van een IBA aan te sluiten op een oppervlaktewater of een kunstmatige afvoerweg voor hemelwater ? Geldt dit ook voor een individuele voorbehandelingsinstallatie (septische put) wanneer geen openbare riolering aanwezig is?
Als er binnen een straal van 50 meter een oppervlaktewater of een kunstmatige afvoerweg voor hemelnwater (KAH) aanwezig is, moet het effluent hierop aangesloten te worden. De indirecte lozing van huishoudelijk afvalwater in grondwater is verboden als het gezuiverde afvalwater in een oppervlaktewater of in een kunstmatige afvoerweg voor hemelwater geloosd kan worden of als de openbare weg van riolering is voorzien.
Is er geen oppervlaktewater of kunstmatige afvoerweg voor hemelwater in de buurt? Dan moet je het gezuiverde afvalwater lozen via een besterfput die voldoet aan de bepalingen zoals beschreven in de volgende vraag.
Kunstmatige afvoerweg voor hemelwater
Bezinkput verplicht?
Als er geen kunstmatige afvoerweg of oppervlaktewater aanwezig is, zijn wij dan verplicht om de overloop van de individuele voorbehandelingsinstallatie of de IBA aan te sluiten op een bezinkput? Welke voorwaarden worden opgelegd aan deze bezinkput?
De indirecte lozing - indien toegelaten - moet gebeuren via een besterfput die aan de volgende voorwaarden voldoet:
- een maximale diepte van 10 meter onder het maaiveld
- zich bevinden op een afstand van ten minste 50 meter van het oppervlaktewater
- zich bevinden op een afstand van ten minste 50 meter van elke open kunstmatige afvoerweg voor hemelwater
- zich bevinden op een afstand van ten minste 100 meter van een grondwaterwinning
- zich bevinden op een afstand van ten minste 100 meter van elke bron van drinkwater, thermaal water of mineraalwater
- geen overloop hebben
- voorzien zijn van een gemakkelijk en veilig bereikbare opening die toelaat monsters te nemen van de materie die zich in de besterfput bevindt
Overloop samenbrengen?
Als er binnen een straal van 50 meter een oppervlaktewater of een kunstmatige afvoerweg voor hemelwater aanwezig is, moet het effluent van een IBA of individuele voorbehandelingsinstallatie hierop aangesloten worden. Mag men de overloop van de IBA of individuele voorbehandelingsinstallatie eerst samenbrengen met de overloop van de infiltratievoorziening van het hemelwater, alvorens aan te sluiten op het oppervlaktewater of de kunstmatige afvoerweg voor hemelwater?
De lozing van het effluent van een IBA of individuele voorbehandelingsinstallatie is gebonden aan enkele voorwaarden uit Vlarem II. Als een oppervlaktewater of een kunstmatige afvoerweg voor hemelwater in de buurt is, moet het daarop aangesloten worden. Enkel als de beschreven afstandsregels het toelaten, kan je lozen via een besterfput. Een voorwaarde voor een dergelijke besterfput is: geen overloop. De infiltratievoorziening heeft wel degelijk een overloop. Bovendien moet het hemelwater ook minstens tot aan het lozingspunt gescheiden zijn van het afvalwater, conform de gewestelijk stedenbouwkundige verordening.
Het is dus niet toegelaten om het effluent van een IBA of individuele voorbehandelingsinstallatie in deze situatie op een infiltratievoorziening voor hemelwater te lozen. Een aparte afvoer naar het oppervlaktewater of de kunstmatige afvoerweg voor hemelwater is hier de beste oplossing.
Zelfde bezinkput?
Voor een woning in individueel te optimaliseren buitengebied is er geen oppervlaktewater of kunstmatige afvoerweg voor hemelwater in een straal van 50 meter. We zijn daarom verplicht om de overloop van de IBA aan te sluiten op een bezinkput. Mag dit dezelfde bezinkput/infiltratievoorziening zijn waarop wij het regenwater laten aansluiten?
Ja, wettelijk gezien kan dit, mits de bezinkput voldoet aan de voorwaarden die we eerder opsomden. Hou er wel rekening mee dat één van de voorwaarden waaraan de bezinkput voor afvalwater moet voldoen, is dat er geen overloop voorzien mag worden. Een overstort (overloop) op het eigen terrein is dus niet toegelaten. Bij een infiltratievoorziening voor hemelwater is het echter wel een aanbeveling om steeds een overloop te voorzien, zodat het hemelwater in geval van een wolkbreuk of langdurige periodes steeds gecontroleerd kan 'overstromen'. Het is dus zeker niet aanbevolen om het hemelwater en afvalwater op eenzelfde voorziening aan te sluiten.
Overloop van een IBA
Besterfput dimensioneren?
Voor een woning in individueel te optimaliseren buitengebied is er geen oppervlaktewater of kunstmatige afvoerweg voor hemelwater in de buurt. We zijn verplicht om de overloop van de IBA aan te sluiten op een besterfput. Hoe moeten wij deze besterfput dimensioneren?
Er bestaan hier geen dimensioneringsregels voor. We stellen daarom de volgende eenvoudige benadering voor.
- Voor het aandeel hemelwater (als het hemelwater op dezelfde voorziening wordt aangesloten als de overloop van de IBA) kun je de rekenregels gebruiken van de gewestelijke stedenbouwkundige verordening ‘hemelwater’.
- Voor het effluent van de IBA lijkt een gebruik van 100 l/dag/persoon een juiste inschatting. In die zin kun je voor het effluent van het afvalwater van een gezinswoning dus best rekening houden met minstens 400 l/dag om te infiltreren. De infiltratieoppervlakte en het volume voor het aandeel van het effluent zullen dan afhangen van de infiltratiecapaciteit van de bodem. Je bouwt dus best nog wat reserve in met betrekking tot het opvangvolume.
Voorbehandelingsinstallatie
Verplicht bij renovatie?
Zijn wij verplicht om te voldoen aan de voorwaarden van het zoneringsplan bij een verbouwing in individueel te optimaliseren buitengebied?
Vlarem II stelt duidelijk dat in het individueel te optimaliseren buitengebied "de inrichtingen waarvoor een stedenbouwkundige vergunning wordt verleend voor het bouwen of herbouwen van een gebouw na de vaststelling van het definitief zoneringsplan, onmiddellijk moeten voldoen aan de bepalingen" (en dus onmiddellijk een IBA moeten plaatsen). Dit geldt dus niet enkel voor nieuwbouwprojecten, maar ook voor projecten waarbij een stedenbouwkundige vergunning wordt verleend voor een verbouwing waarbij de lozingssituatie wordt gewijzigd.
Werd de stedenbouwkundige vergunning voor het bouwen of herbouwen van een gebouw verleend vóór de vaststelling van het definitief zoneringsplan? Dan wordt de timing voor het bouwen van een IBA bepaald in het gebiedsdekkend uitvoeringsplan. Je kan dit raadplegen via het geoloket
RWA aansluiten op IBA?
Mogen wij de regenwaterafvoeren (RWA) van het project aansluiten op de IBA?
Nee, omwille van de bacteriële werking mag hemelwater nooit aangesloten worden op een IBA.
Biologisch afbreekbare producten in septische put?
Ben je verplicht om biologisch afbreekbare producten te gebruiken in een septische put?
Het doel van een septische put is om vetstoffen, drijvende en bezinkbare stoffen te verwijderen. Een septische put heeft in meer of mindere mate wel een biologische werking, maar is in de eerste plaats een voorbehandeling. Grijs water heeft op die werking geen negatieve invloed, mits een voldoende groot volume voorzien wordt. Bepaalde producten zullen uiteraard een invloed hebben op de biologische werking en daarom wordt sowieso aanbevolen om doordacht om te gaan met onderhoudsproducten (zowel naar type als naar hoeveelheid). Maar het is niet verplicht om uitsluitend biologisch afbreekbare producten te gebruiken.
Bij een IBA moet je daar wel iets strenger in zijn aangezien er snel een effect kan optreden op de biologische werking (die hier wel het hoofddoel is).
Voorbehandelingsputten voor zwart water en grijs water?
In afwachting van de aanleg van de openbare riolering zijn wij verplicht om zowel het grijs als het zwart water aan te sluiten op een individuele voorbehandelingsinstallatie (septische put). Ik ben als architect geen voorstander van het aansluiten van zowel grijs als zwart water op eenzelfde installatie. Kan het een oplossing zijn om twee voorbehandelingsputten naast elkaar te voorzien: één voor zwart water en één voor grijs water?
Twee voorbehandelingsputten (septische putten) parallel of in serie schakelen kan in principe, maar brengt uiteraard een extra investering mee. Hou er ook rekening mee dat (afhankelijk van de afwateringssituatie of van de aard van de toegepaste zuiveringstechnologie) de voorbehandelingsinstallatie moet worden kortgesloten wanneer de openbare riolering wordt aangelegd en aangesloten op een operationele RWZI.
Twee afzonderlijke voorbehandelingsputten zijn enkel aangewezen als je vertrekt van een bestaande situatie. Bij een nieuwbouwproject is het logischer om slechts één put te plaatsen.
Nuttige links
Check het zoneringsplan via het Geoloket 'zonerings- en uitvoeringsplan' op de website van VMM.