Infiltratiekoffer onder speelplaats

Pol Maes

Wat houdt het project in?

Architect Maes: “Het project betreft de verbouwing van een school in verschillende fasen. Fase 1 bestond uit de uitbreiding van het bestaande schoolgebouw met een gymzaal (sportzaal) en de plaatsing van een aantal hemelwaterputten bij een sanitair blok. Fase 2 betrof de aanleg op dezelfde vestiging van een nieuwe speelplaats voor kleuters en de aanleg van een aantal extra hemelwaterputten. Tot vandaag werd er nog geen hergebruik gekoppeld aan de hemelwaterputten, aangezien dit in een afzonderlijke derde fase aanbesteed zal worden.”

“Zowel in fase 1 als in fase 2 werd optimaal ingezet op een duurzame omgang met de waterstromen. Alle hemelwater wordt op het eigen terrein gehouden, hergebruikt (na fase 3) en geïnfiltreerd. Er werd geen aansluiting meer gerealiseerd van het RWA-tracé op de openbare riolering.”

Welke regelgeving met betrekking tot hemelwater was van toepassing?

“De bouwaanvraag van het project dateert van 2011. Toen was de gewestelijke stedenbouwkundige verordening hemelwater van 2004 van kracht. We waren verplicht om een hemelwaterput te plaatsen, maar waren niet verplicht om te infiltreren. We hebben zelf voorgesteld aan de bouwheer om geen aansluiting meer te voorzien op de openbare riolering en het hemelwater volledig op het eigen terrein te houden.”

Waarom heeft u deze keuze gemaakt?

“Eerst en vooral wisten we dat infiltreren een haalbare kaart was. Het project is gelegen in een goed infiltreerbare zandgrond. Bovendien waren we in de voorontwerpfase gestoten op een bestaande bezinkput uit de jaren ’50 waarop een deel van het regenwater van het schoolgebouw was aangesloten. Er liep geen overloop van deze bezinkput naar de openbare riolering, dus alles infiltreerde in de bodem. Aangezien er tot dan geen problemen gekend waren met de afwatering van de school, gingen we er vanuit dat de bodem voldoende infiltratiegevoelig was.” 

“In de eerste fase hadden we al voorzien om een deel van het hemelwater van de school te laten infiltreren. Het afvalwater werd volledig gescheiden heraangelegd en aangesloten op de openbare riolering.

In fase twee werd opnieuw gekozen om te infiltreren. Dat had te maken met de ervaringen uit fase 1, maar ook met de specifieke terreinkenmerken van de te vernieuwen speelplaats. Er is namelijk een aanzienlijk niveauverschil van 1m45 tussen de dorpel van het schoolgebouw en het niveau van de straat. De bestaande speelplaats lag in helling en overbrugde op die manier het niveauverschil. We kozen ervoor op de nieuwe speelplaats volledig vlak aan te leggen op het niveau van de dorpel van het schoolgebouw. De overgang tussen de speelplaats en de straat verzagen we op te vangen met prefab betonnen L-elementen, die als keerwand fungeren. De zone onder de speelplaats kon vervolgens ingevuld worden als infiltratievoorziening.”

Hoe zit het rioleringsplan ineen?

“Fase 1 bestond uit het uitbreiden van het bestaande schoolgebouw met een gymzaal en de plaatsing van twee hemelwaterputten van elk 10.000l bij een sanitair blok. Daarop hebben we de dakafvoeren van de uitbreiding en de helft van het bestaande dak van de school aangesloten. De oorspronkelijke bezinkput uit de jaren ‘50 werd gesupprimeerd en de bestaande hemelwaterput werd omgevormd tot filterput. De overloop van de hemelwaterputten werd aangesloten op een infiltratiekoffer onder de nieuwe overdekte fietsenberging. De infiltratievoorziening beslaat circa 25m² en bestaat uit een met geotextiel omwikkelde steenslagkoffer in grint, die ter hoogte van het maaiveld is afgewerkt met grint. Er werd geen overloop gerealiseerd van de grintkoffer naar de openbare riolering.”

“Fase 2 bestond uit de heraanleg van een speelplaats voor kleuters van circa 200m² aan de andere kant van het schoolgebouw. Er was een bestaande verharding aanwezig in betondallen op zavelbed. Dertig centimeter daaronder lag een gewapende betonplaat. We hebben het hele massief laten uitbreken en de grond geëgaliseerd tot op het niveau van de straat.

Vervolgens hebben we de prefab betonnen L-vormige elementen geplaatst en  de vrijgekomen zone, een goeie 54m³, opgevuld met geëxpaneerde kleikorrels. We kozen voor geëxpandeerde kleikorrels als drainerend materiaal omdat deze beschikken over een groot poriënvolume (circa 50%) en er op die manier een groot buffervolume van de infiltratievoorziening kon gerealiseerd worden. De koffer werd afgedekt met een geotextiel, en vervolgens werd de rest van het pakket (onderfundering, straatlaag, afwerking) gerealiseerd.

Ook in deze fase hebben we een hemelwaterput van 20.000l geplaatst, waarop het resterende deel van het dak van het schoolgebouw werd aangesloten. De overloop van de hemelwaterput is een infiltratiebuis die werd aangesloten op de filterput van de infiltratiekoffer. De filterput was de oorspronkelijke septische put die we grondig lieten reinigen en vervolgens een tweede leven gaven als zandvangput.

De verharding van de speelplaats bestaat uit niet-waterdoorlatende betondallen, waarvan het hemelwater wordt opgevangen in een aantal kolken. De afvoerbuizen van de verharde oppervlaktes verzamelen in twee filterputten (zandvangputten) die met elkaar verbonden zijn door middel van een infiltratiebuis. Vandaaruit vertrekt een infiltratiebuis die in een grote lus is aangelegd in de infiltratiekoffer.”

“Zoals eerder gemeld werd er geen aansluiting meer voorzien met het RWA-tracé op de openbare riolering. Het afvalwater werd volledig gescheiden aangelegd. Het DWA-tracé is met de openbare riolering verbonden via vier of vijf aansluitpunten.”

Hoe is het ontwerp van de speelplaats opgevat?

“De prefab betonnen L-vormige elementen steken een 30-tal centimeter uit ten opzichte de speelplaats. Het was aanvankelijk te bedoeling om daarop houten zitbanken te monteren.

Sinds de oplevering van de speelplaats hebben een aantal ouders echter nog bijkomende werken uitgevoerd. De directeur en de ouders vonden immers dat er te veel beton zichtbaar was. Ze wouden de betonelementen eerst afzagen, maar besloten uiteindelijk om een grondaanvulling te doen achter de elementen en dit af te werken met kunstgras. Deze zones fungeren vandaag als podium voor de kinderen.”

Hoe en door wie werd het systeem uitgevoerd?

“De volledige speelplaats is uitgevoerd door één enkele aannemer buitenaanleg.”

Hebt u moeilijkheden ondervonden bij de uitvoering?

“Eén van de moeilijkheden lag erin dat de aannemer aanvankelijk twijfelde om de speelplaats uit te voeren met de geëxpandeerde kleikorrels. Hij vreesde voor opdrijven en verzakkingen. We hebben dan op de werfvergadering een vertegenwoordiger van geëxpandeerde kleikorrels uitgenodigd en die nam deze bezorgdheden weg. Sinds de oplevering zijn er nog geen problemen opgetreden. Na de eerste stortbui ben ik zelf nog eens gaan kijken en er waren geen problemen.

We kijken er nu naar uit om de hemelwaterputten effectief in werking te stellen. Er is namelijk een groot verbruik, circa 1.000l water/dag, mogelijk op de school. Dit konden we afleiden uit de waterrekening van de school.”

Wat is de kostprijs van het infiltratiesysteem geleverd en geplaatst?

• afbraak bestaande speelplaats en fundering + betonplaat: 210,00 m2 x 11,50 = 2 415,00
• grondwerken onderbouw (afgraving, sleuven, …): 2 516,00
• stutwerken (keermuren L- en U-elementen+ fundering):  9 517,45 + 622,50 = 10 139,95
• aanvullaag in gebakken kleikorrels: 54,000 x 65,00 €/m3 = 3 510,00
• drainage ø 160: 50,00 x 22,00 lm =   1 100,00
• controleputten, mangaten, aansluitingen drainage: 1 350,00
• onderfundering en fundering: 210 m2 x 2 x 10,00 = 4 200,00
• betontegels 30/30:  210 x 23,00 = 4 830,00

TOTAAL excl btw:

30 060,95  /210 =  143,15 €/m2

Heeft u reeds ervaring met andere infiltratiesystemen?

“Ik had voorheen reeds een andere speelplaats in Waregem gerealiseerd voor dezelfde scholenkoepel (Waregem Gentse Heerweg 12). Het betrof toen een relatief grote speelplaats van circa 930m². Ook daar werd besloten om het hemelwater volledig op het eigen terrein te houden door in te zetten op hergebruik en infiltratie. Bij het uitbreken van de bestaande speelplaats met betontegels op zavel, ontdekten we een oude hemelwaterput die in onbruik was geraakt. We besloten deze te hergebruiken als filterput (zandvangput) en een nieuwe hemelwaterput van 20.000l te plaatsen. Daarop werd een deel van de daken van het schoolgebouw aangesloten. De zones rondom de hemelwaterputten vulden we aan met grint, en de overloop van de hemelwaterput voerden we uit als infiltratiebuis en sloten we aan op de grintkoffer.”

“De speelplaats zelf werd niet waterdoorlatend aangelegd en waterde af naar een nabijgelegen groenzone. Na een felle stortbui stond de speelplaats echter een deel onder water. We waren dus genoodzaakt bijkomende maatregelen te nemen en hebben een extra infiltratiebekken aangelegd.

Een ander deel van de speelplaats, dat dienst doet als amfitheater van de kinderen, werd uitgevoerd met waterdoorlatende tegels.”

“Ook in deze referentie werd er geen aansluiting meer voorzien van het RWA-tracé op de openbare riolering. De aannemer maakte uit veiligheidsoverwegingen echter toch een aansluiting op de openbare riolering. Dit dient alsnog aangepast worden, aangezien we geen conforme rioleringskeuring kunnen ontvangen vooraleer de overloop afgekoppeld is van het openbaar net.”