Waterbewust bouwen
Drinkwater scheiden van regenwater en tweede circuitwater
Ir.-Arch. Julie Alboort • 19 januari 2023
Gebruik van water in huis: wat zegt de wet?
Drinkwater is onmisbaar in elke woning. Daarom is de kwaliteit sterk gereguleerd. Dit gebeurt via het 'decreet van 24 mei 2002 betreffende water voor menselijke aanwending'. Het regelt het water dat gebruikt wordt voor huishoudelijke, agrarische of industriële toepassingen en dus ook het water dat bestemd is voor menselijk consumptie. Hieronder valt het water dat gebruikt wordt voor te drinken, te koken, voor de vaat te doen en voor de persoonlijke hygiëne (inclusief bad en douche).
- Dit water voor menselijke consumptie wordt het ‘drinkwater’ genoemd.
- In het decreet wordt hemelwater, grondwater, oppervlaktewater en gerecupereerd afvalwater dat niet bestemd is voor menselijke consumptie gedefinieerd als ‘tweedecircuitwater’. Het gaat dan om water voor o.a. het besproeien van tuinen, toiletten, wasmachines of het reinigen van vloeren of voor industriële en agrarische toepassingen. Dit water moet stromen in een afzonderlijk circuit, afgescheiden van het huishoudelijk leidingnet bestemd voor menselijke consumptie.
De wetgeving bepaalt dus niet de herkomst, maar wel het gebruik en koppelt dit aan waterkwaliteit. De kwaliteitsvoorwaarden en normen waaraan het drinkwater moet voldoen worden bepaald door het 'besluit van de Vlaamse Regering van 13 december 2002 houdende de reglementering inzake de kwaliteit en levering van water bestemd voor menselijke consumptie'.
Drinkwaterbedrijven zijn verantwoordelijk voor de kwaliteit van het drinkwater tot op het leveringspunt van de woning, meestal de watermeter. Vanaf het leveringspunt is de eigenaar (of huurder) van de woning verantwoordelijk. Wanneer er in een woning naast drinkwater ook water van vreemde herkomst aanwezig is, gelden de ‘Technische Voorschriften betreffende de binneninstallaties’ (Belgaqua) en het ‘Technisch reglement voor water bestemd voor menselijke aanwending’ van de Samenwerking Vlaams Water' (Aquaflanders). Dit wordt zo opgelegd in het Algemeen Waterverkoopreglement (artikel 7 §1). Deze technische voorschriften moeten verhinderen dat er contaminatie mogelijk is vanuit het circuit van het water van vreemde herkomst naar het drinkwatercircuit. Als er een verontreiniging optreedt omdat de binneninstallatie niet voldoet aan de Technische Voorschriften, is de eigenaar (of huurder) verantwoordelijk.
Onrechtstreeks ligt deze verantwoordelijkheid uiteraard bij de installateur van de binneninstallatie. Die wordt verondersteld de binneninstallatie volgens de regels van de kunst en conform de geldende reglementering uit te voeren. Maar ook architecten spelen een belangrijke rol. Ze worden geacht de opdrachtgever te wijzen op zijn of haar wettelijke verplichtingen. Via het ontwerp van de riolering en de hemelwaterinstallatie kunnen ze bovendien anticiperen op mogelijke wanverbindingen.
Keuring van de binneninstallatie
Iedere binneninstallatie moet conform het Algemeen Waterverkoopreglement gekeurd worden. Het doel? De volksgezondheid beschermen én contaminatie en kwaliteitsproblemen vermijden.
In de volgende gevallen is men onderworpen aan een keuring:
- Vóór de eerste ingebruikname.
- Bij belangrijke wijzigingen. Dit zijn alle wijzigingen die de volksgezondheid of de goede werking van de binneninstallatie en het openbaar waterdistributienetwerk kunnen bedreigen. Enkele voorbeelden: het plaatsen van een hemelwater- of grondwaterput, het plaatsen van een bijvulsysteem op een hemelwaterrcircuit, het plaatsen van een waterontharder of een grondige vernieuwing of uitbreiding van het leidingnet.
- Bij heringebruikname na een afsluiting wegens een onmiddellijke bedreiging voor de gezondheid van de verbruiker of voor de volksgezondheid en de veiligheid van de drinkwatervoorziening, op verzoek van de exploitant.
- Na vaststelling van een inbreuk op de wettelijke en technische voorschriften, ter preventie van terugstroming, op verzoek van de exploitant.
Wanverbindingen
Het is belangrijk om bij het ontwerp van de hemelwaterinstallatie een reglementaire mogelijkheid te voorzien om te schakelen naar of bij te vullen vanuit de drinkwaterinstallatie. Veel mensen gebruiken immers hemelwater om het toilet door te spoelen, de wasmachine te laten draaien of de tuin te besproeien. Wanneer de hemelwaterput leeg is, wil men dit uiteraard blijven doen. En hier ontstaan de meeste wanverbindingen.
Als er geen bijvul- of omschakelmogelijkheid werd voorzien, opteert een bewoner soms voor de gemakkelijkste verbinding met het drinkwatercircuit. Men plaatst bijvoorbeeld een kantelkraantje tussen beide netten. Of men kiest voor flexibele buizen die aan een hemelwater- of een drinkwaterleiding kunnen vastgeschroefd worden. Soms worden dergelijke wanverbindingen bij het installeren van de binneninstallatie door de aannemer als een goedkoop alternatief voor de reglementaire oplossingen aangeboden. Als architect moet je hiervoor alert zijn. Het is je taak de opdrachtgever te informeren over de wettelijke verplichtingen.
Voorbeelden van wanverbindingen
Hieronder sommen we enkele veel voorkomende wanverbindingen op. Er is geen reglementaire bijvul- of omschakelmogelijkheid tussen de hemelwaterinstallatie en het drinkwatercircuit.
- Wanverbinding door middel van een flexibel
- Wanverbinding door middel van een kantelkraantje tussen beide netten.
Andere voorbeelden van wanverbindingen
- Wanverbinding ter hoogte van een mengkraan.
- Wanverbinding via een flexibel tussen het drinkwatercircuit en een vijverinstallatie.
Correcte scheiding tussen drinkwatercircuit en hemelwaterinstallatie of putwatercircuit
Om contaminatie te vermijden vanuit het circuit van het water van vreemde herkomst naar het drinkwatercircuit, is een correcte scheiding noodzakelijk. Volgende oplossingen worden aanvaard om de hemelwaterput aan te vullen vanuit het drinkwatercircuit of om te schakelen van het hemelwater- naar het drinkwatercircuit. Belangrijk is dat bij al deze oplossingen de algemene voorwaarden worden gerespecteerd.
Omschakeling via een dubbel waterleidingnet naar de tappunten
Deze oplossing houdt in dat je naar alle plaatsen waar je een toestel wenst aan te sluiten op hemelwater, twee totaal gescheiden leidingen aanlegt: een hemelwater- en een drinkwaterleiding. Wanneer er geen hemelwater beschikbaar is, moeten alle toestellen manueel overgeschakeld worden op drinkwater. In principe moeten alle leidingen na stilstand of na omschakeling grondig gespoeld en zo nodig gereinigd worden. In de praktijk gebeurt dit echter zelden.
Bijvullen van de hemelwaterput via een bijvulleiding en bijvulkraan
Bij deze oplossing moet je bij het ontwerp van de riolering en de sanitaire binneninstallatie een bijvulleiding naar de hemelwaterput en een bijvulkraan op het drinkwater voorzien. Die mogen niet in contact komen met elkaar en moeten fysiek gescheiden zijn. De minimale afstand tussen de bijvulkraan en de bijvulleiding bedraagt 2 cm.
Omschakelen via een buffervat
In een buffervat zit een kleine hoeveelheid leidingwater, bijvoorbeeld 10 liter. Bij deze oplossing moet de verbruiker zelf het niveau van de hemelwaterput in het oog houden. Wanneer het niveau te laag komt, kan hij door middel van een aantal sluiters omschakelen naar het buffervat. Dit is aangesloten op het drinkwatercircuit. De aftappunten zelf worden rechtstreeks vanuit het buffervat gevoed. Deze oplossing kan ook geautomatiseerd worden. Als de hemelwaterput leeg is, gaat de pomp tappen uit het buffervat. Het mechanisme stopt automatisch wanneer er weer regenwater in de put zit. Opgelet, de automatische bijvulsystemen moeten Belgaqua gekeurd zijn. Het is aangewezen de overloop van een automatisch buffervat te onderbreken ten opzichte van de riolering, zodat eventuele lekverliezen voorkomen kunnen worden.
Geen bijvulmogelijkheid of omschakeling in het ontwerp?
Als je bij het ontwerp geen omschakel- of bijvulmogelijkheid voorziet, kan de bewoner de hemelwaterput in principe nog steeds bijvullen met een tuinslang. Die mag dan uiteraard niet in contact komen met het hemelwater. Eventueel kan men ervoor opteren om de tuinslang aan te sluiten op een trechter, die men circa 5 centimeter onder de drinkwaterkraan kan plaatsen en waarin men het drinkwater kan laten stromen.
Algemene aandachtspunten bij ‘water van vreemde herkomst’
Tot slot nog een paar algemene aandachtspunten met betrekking tot installaties voor water van vreemde herkomst.
- Alle aftappunten waar hemelwater toegevoerd wordt, moeten voorzien zijn van een sticker of aanduiding met vermelding “geen drinkwater”.
- Alle tappunten worden uitgerust met beveiligde kranen die moeilijk bedienbaar zijn door kinderen, bijv. door verplichte uitvoering van twee simultane handelingen.
- De gebruikte materialen mogen de kwaliteit van het tweedecircuitwater niet nadelig beïnvloeden. Er moet speciale aandacht uitgaan voor het goed gebruik van leidingen uit verschillende materialen. Bepaalde materiaalovergangen kunnen namelijk aanleiding geven tot corrosieverschijnselen of tot uitloging van metalen naar het drinkwater (zoals lood).